Het komt helaas zelden voor dat een kind naar je toe komt met een helder verhaal over wat er is gebeurd. Dat is jammer, want seksueel misbruik komt schrijnend veel voor en voor elk kind dat vertelt over seksueel misbruik, zijn er negen die, tot ver in hun volwassenheid, hun mond houden. Die het geheim soms zelfs mee hun graf in nemen. Het eerste wat je in ieder geval kunt doen is het kind een compliment geven: ‘Wat goed dat je het komt vertellen’.
Geef jezelf ook een groot compliment.
Haal een paar keer diep adem en besef dat je het als ouder goed hebt gedaan. Het feit dat je kind naar je toe komt, betekent dat jij openheid hebt geboden, vertrouwen hebt verdiend. Het betekent dat jouw kind zich veilig voelt om naar je toe te komen, ook met dingen die het zelf moeilijk vindt. Ook als het tot geheimhouding gemaand wordt of zelfs bedreigd is, wat vaak voor komt bij seksueel misbruik.
Stel de belangrijkste vraag
De belangrijkste vraag is niet: ‘Wat is er precies gebeurd?’ Natuurlijk komt er een tijd dat je wilt weten wat en hoe. Maar je kind zit voor je neus en heeft je nodig. ‘Wat heeft jouw kind op dit moment nodig?’ Dat is de vraag die vooraan moet staan, de belangrijkste vraag. Vaak weet je daar ook het beste antwoord op. Soms is het een knuffel, soms is het bevestiging. Het ene kind wil graag dat er onmiddellijk actie naar de dader volgt, het andere kind vindt dat juist afschuwelijk en wil vooral dat ze weer gewoon haar huiswerk kan doen. Eén ding hebben alle kinderen, die over seksueel misbruik vertellen, met elkaar gemeen: Ze willen dat het stopt!
Wat helpt kinderen seksueel misbruik verwerken?
Een stabiele en veilige thuissituatie is één van de meest helende omstandigheden voor een kind om te beginnen met verwerken. Een kind heeft er niets aan als jij in een traumareactie schiet. Schelden en agressie op de dader werken averechts, wekken in het kind soms zelfs de neiging om de dader te verdedigen. Soms trekken ze hun verhalen dan terug, omdat de consequenties hen erger lijken dan het misbruik. Het vreselijk vinden en in tranen uitbarsten is ook al geen handige zet, omdat kinderen van nature de neiging hebben om zichzelf overal de schuld van te geven. Als jij instort denken zij dat zij dat gedaan hebben door het te vertellen. Dan gaan ze zeggen dat het niet zo erg was en gaan ze jou troosten. Dat is niet wat ze nodig hebben. Helemaal niets doen is ook geen optie, want dan laat je je kind in de steek, terwijl het jou als volwassene heel hard nodig heeft. Je kind kwam immers naar je toe?
Wat is een betere reactie? De 5 B’s!
Wat is de volwassen reactie op seksueel misbruik bij je kind? Het is niet eenvoudig, maar ik ga zelf altijd uit van deze lijst, “de 5 B’s”
1. Bescherming. Zo goed als binnen jouw mogelijkheden past, bied je het kind aan om het te beschermen. ‘Ik ga mijn best doen om er voor te zorgen dat dit niet meer gebeurt’ zou een passende belofte zijn.
2. Bekrachtig dat het kind het goede heeft gedaan door het te vertellen. Dit kan je bijna niet vaak genoeg zeggen. ‘Ik ben zo trots op je, dat je dit verteld hebt!’ Zeg dat ze altijd met je mag praten, ook als het moeilijk is.
3. Bevestig dat het kind geen schuld had aan wat er is gebeurd. Zeg en herhaal hardop: ‘Dit had nooit mogen gebeuren en het niet jouw schuld.’
4. Benoem wat het met je doet. Een kind merkt heus wel als je schrikt, boos wordt of hoe je ook reageert. Dat hoef je niet weg te stoppen, maar je moet er ook niet vanuit handelen. Het beste kun je benoemen wat het met je doet en vertellen dat je eerst eens goed moet nadenken over hoe je hiermee verder gaat. Daarmee schep je ruimte voor jezelf.
5. Blijf beschikbaar. Sommige kinderen laten proefballonnetjes op. Vertellen een relatief klein incident om de stemming te peilen. Bereid je voor op mogelijke uitbreiding van het verhaal en luister ernaar. Soms trekken kinderen hun verhalen in, omdat ze bang worden voor de consequenties van het vertellen of voor sancties van de dader. Blijf beschikbaar.
Kom er op terug
Je hoeft niet alles in één keer op te lossen, maar kom er wel op terug. Bespreek met je kind wanneer je er op terugkomt en zorg dat je dat uit jezelf doet. Als jij er niet op terugkomt, dan blijft het kind er alleen mee. Denk niet te gemakkelijk ‘Ze is er wel overheen’ of ‘Hij is veerkrachtig’. Wat er uitziet als veerkracht kan gemakkelijk een overlevingsmechanisme zijn, waarmee jouw kind zich staande weet te houden, maar waaronder een wereld van trauma schuilgaat.
De therapeutische ervaring
Elke ervaring van onvoorwaardelijke liefde werkt therapeutisch. Het is belangrijk dat jouw kind zo veel mogelijk therapeutische ervaringen* opdoet. Zo voorkom je, deels, de lange termijn effecten van seksueel misbruik.
*Bruce Perry – Neurobioloog en psychiater
Klachten na seksueel misbruik
De gevolgen van seksueel misbruik zijn groot. Slachtoffers kunnen lichamelijke klachten, psychische problemen of trauma- en stressklachten ontwikkelen. De psychische gevolgen van seksueel misbruik kunnen o.a. bestaan uit herbelevingen, gevoelens als schaamte, schuld en angst, en het verlies van zelfvertrouwen en het vertrouwen in anderen. Ook kunnen slachtoffers een negatief zelfbeeld ontwikkelen. Iemand kan angstig of boos zijn en teglijkertijd loyaliteit voelen naar de dader toe. Bijvoorbeeld omdat de dader een familielid is, een sportcoach of een buurman.
Tegenstrijdige emoties maken het moeilijk om voor de iegen veiligheid te kiezen en om over het misbruik te praten. Het komt hierdoor veel voor dat slachtoffers pas jaren later over het misbruik vertellen. Slachtoffers kunnen bang zijn om niet geloofd te worden. Ga ervan uit dat iemand de waarheid spreekt. Probeer vooral heel goed te luisteren en iemands tempo te respecteren. Voor een slachtoffer kan het fijn zijn te horen dat wat er gebeurd is, niet zijn of haar schuld is. Probeer dit te blijven benadrukken en leg uit dat seksueel geweld een vorm van machtsbruik is. Kinderen kunnen nooit aansprakelijk gesteld worden, de volwassene zit in de machtspositie en dient juist de fysieke-, emotionele-, psychische integriteit van een kind te bewaken en veilig te stellen.
Wat helpt niet?
Onbegrip uiten
Probeer erop te letten dat je niet te veel waarom-vragen stelt, zoals: ‘’Waarom zei je geen nee?’’ of ‘’Waarom ben je niet eerder naar huis gegaan?’’ Uiteraard zijn deze vragen goed bedoeld. Toch kan je hiermee het gevoel geven dat iemand (mede) schuldig is aan wat er gebeurd is.
Zoeken naar logica
Een verhaal over seksueel misbruik kan bestaan uit vlagen van herinneringen. Probeer niet te veel vragen te stellen en op die manier logica te vinden. Het is normaal dat de logica ontbreekt, en belangrijk voor het herstel dat het slachtoffer het gevoel krijgt geloofd te worden.
Boze uitingen over de dader
Boze uitingen over de dader zijn meestal niet helpend of steunend. Mogelijk heeft iemand loyaliteitsgevoelens naar de dader toe, bijvoorbeeld omdat het een familielid is. Zeker als het slachtoffer een kind is, kan een heftige reactie dan veel impact hebben. Het is goed je hier bewust van te zijn.
Pushen
Push het slachtoffer niet om bepaalde dingen te doen. Zoals erover praten, het inschakelen van professionele hulp, of het doen van aangifte. Respecteer het tempo en de grenzen die hij of zij aangeeft.
Professionele hulp bij seksueel misbruik zo vlug mogelijk en zolang nodig is. Steun vanuit de sociale omgeving is belangrijk voor het herstel. Toch is het goed je te realiseren dat jij hier niet alleen verantwoordelijk voor bent. Naast sociale steun kan professionele hulpverlening ook waardevol zijn.
of 1712
